Omgaan met verlies op een gevaarlijke werkplek

Veel mensen doen hun dagelijkse werk in een gevaarlijke omgeving. Bij het leger op hot spots in de wereld, bij de hulpdiensten op kritieke momenten, in de bouw op grote hoogte, op zee borend naar olie en gas, bij temperaturen ver boven de 1000 graden in de metaalindustrie. Door deze gevaren moet je als collega’s blind op elkaar kunnen vertrouwen en is er weinig ruimte voor twijfel of zwakte. Dat smeedt een hechte onderlinge band tussen meestal mannen van weinig woorden, want iedere seconde telt, maar in steeds meer beroepen ook vrouwen. Deze gedragscode die levensreddend kan zijn werkt minder goed als het fout gaat. Bij fatale en niet fatale ongevallen heb je als leidinggevende een bijzondere verantwoordelijkheid voor het welzijn van de collega’s na een ingrijpende gebeurtenis. Als leidinggevende zorg je voor professionele opvang en debriefing van de naaste collega’s en heb je vaak de zware taak de directe familie te informeren. Gelukkig is er bij defensie, bij de overheid en in de industrie veel ervaring met opvangteams en directe zorg bij acuut gevaar en bij calamiteiten. Voor de verliesbegeleiding op langere termijn bestaan minder protocollen. Hoe ga je hiermee om als leidinggevende? Dat is zeker een hele opgave maar hoeft niet ingewikkeld te zijn.

Wat doe je wel en wat niet als leidinggevende?

Dit zijn een aantal zaken die ik zelf in de loop der jaren als leidinggevende met vallen en opstaan heb moeten leren:

• Wacht niet tot het volgende werkgesprek of functioneringsgesprek met belangstelling tonen maar zorg dat je in de eerste weken regelmatig op de werkvloer aanwezig bent. Niet te nadrukkelijk om te praten maar haal af en toe eens koffie of schuif aan met je boterham bij de lunch. Bouw dat langzaam af naar een normale frequentie.
• Doe geen beloften (‘Mijn deur staat altijd open!’ ‘Je kunt me altijd bellen!’) die je niet waar kunt maken. Vind wel je eigen manier om benaderbaar te blijven want het is vaak alweer heel snel ‘business as usual’.
• Wees in contacten met collega’s en medewerkers vooral een luisteraar en geen prater, hoe ongemakkelijk je je daar ook bij kunt voelen. Dat ongemak is normaal en betekent dat je ook een mens met gevoelens bent. Als leidinggevende is het wel je verantwoordelijkheid je daarvan bewust te zijn en het niet alleen bij dat gevoel te laten. Juist bij zo'n crisissituatie komt het er op aan dat je empathie toont door echt te luisteren.
• Ook al ben je nog zo’n goede en empathische leidinggevende, laat professionele hulp over aan professionals. Wees je bewust van schuld en schaamte onder collega’s in zo’n ‘stoere’ werkomgeving en realiseer je dat dat de weg naar hulp soms moeilijk maakt. Onderschat de drempel niet die mensen soms ervaren om jou als ‘de baas’ hierover de benaderen. Wijs mensen op de mogelijkheden van professionele hulp (maatschappelijk werk, bedrijfsarts, specialist bij personeelszaken etc.) en communiceer daar duidelijk over.
• Noteer belangrijke momenten en data die verband houden met de calamiteit in je agenda en toon op die momenten belangstelling. Dat kan in allerlei vormen maar doe in ieder geval niet niet alsof het een dag als alle andere is.
• Zorg dat je zelf ook iemand hebt waar je mee kunt sparren want jij kunt jouw verhaal niet kwijt bij de mensen voor wie jij er moet zijn. Bij jouw professionaliteit als leidinggevende hoort een dubbele verantwoordelijkheid: voor het welzijn van je mensen en voor je eigen welzijn.
• Wacht niet met je zelf informeren en scholen op het gebied van verliesbegeleiding en rouw op de werkvloer tot het te laat is want dan leer je het op de ‘harde manier’. Dat is natuurlijk ook een manier, maar beter van niet.