Troosten zonder troost

Niemand kreeg zijn partner terug

Eerder deze week vond de laatste van acht wekelijkse bijeenkomsten plaats die ik samen met een collega begeleidde namens Humanitas. De groep bestond uit vijf mensen van jong tot oud die in het nabije verleden hun partner verloren. Ik kijk er op terug en probeer te duiden wat er is gebeurd. De deelnemers kwamen van zeer verschillende achtergrond en deelden toch hun verhalen. Er waren zoals te verwachten tranen en er werd gelukkig ook gelachen. Niemand haakte af en dat is bijzonder, want niemand kreeg door deel te nemen zijn betreurde partner terug. Dat is een van de hardste gewaarwordingen voor de deelnemers: al bezoek ik honderd bijeenkomsten, voer ik duizend fijne gesprekken, mijn geliefde komt niet terug. Die gewaarwording heeft te maken met wat William Worden de eerste rouwtaak noemt: laten doordringen dat die ander echt dood is. En dan komt de vraag: hoe krijg ik wel mezelf terug? Hoe bouw ik steentje voor steentje aan een leven dat weer enigszins in balans raakt? Ik sta op een weegschaal en het tegengewicht is verdwenen. Wat of wie legt gewicht in de schaal, zodat mijn kant langzaam weer omhoog komt? Voor het antwoord op die vraag krijgen rouwenden 1001 gevraagde en vooral ongevraagde adviezen uit hun omgeving. En die adviezen kunnen soms heel kwetsend zijn en pijn doen.

Hulp zonder helpen, troosten zonder troost

Hulp door niet te helpen, dat vat goed samen hoe wij als begeleiders van de groep werken. Natuurlijk bereiden we ons tot in de puntjes voor, nemen we onze verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de deelnemers, bieden we structuur en een leidraad voor gespreksonderwerpen. Die onderwerpen zijn soms ook heel praktisch. We blijven wel weg van adviseren en betuttelen. En weet je wat we ook niet doen? Troosten. In de zin van het smoren van het verdriet, direct met tissues en glaasjes water in de weer zijn. Als je van kinds af aan geleerd hebt om direct te troosten bij pijn en verdriet - ‘Niet zeuren en weer door!’ - dan is het best lastig geduldig te wachten en tegelijk in contact te blijven bij een uiting van emotie: boosheid, tranen, teleurstelling, wanhoop. In contact blijven en ruimte geven aan de emotie. Dat is troosten zonder troost.